Akademia Bajki w Pacanowie – Konkurs II Nagroda

Opis założeń programowych
Ideą projektu jest ukształtowanie niespotykanej przestrzeni, która poprzez swoją inspirującą scenerię i program działań kreatywnych sprawi, że odwiedzający Akademię Bajki poczują się jak bohaterowie baśni, bajek i legend.
Podstawowe dyspozycje przestrzenne projektu Parku Edukacyjnego „Akademii Bajki” powstały w oparciu o warunki terenowe miejsca: jego ukształtowanie i istniejącą roślinność. Połączenie Akademii Bajki z zagospodarowanym już terenem Europejskiego Centrum Bajki przewiduje się poprzez piesze przejście pod ulicą, w naturalnym obniżeniu terenu. Akademia bajki dostępna jest dla niepełnosprawnych użytkowników.
Przygoda w Akademii Bajki zaczyna się już na placu wejściowym, do którego prowadzą drogi z trzech kierunków: terenowymi schodami od strony centrum, przejście podziemne od ECB, łagodnie wznoszące się pochylnie i schody od strony parkingu. Obniżony w stosunku do drogi plac stanowi przedpole dla głównego budynku Akademii oraz „tajemniczego ogrodu”, znajdującego się za wysokim, nieprzeziernym ogrodzeniem. Plac wejściowy jest miejscem ogólnodostępnym, miejscem zabaw pośród stałych i czasowych instalacji przestrzennych.
Architektura głównego budynku jest elementem wprowadzenia odbiorcy w przestrzeń Akademii. Inspiracją architektury stała się tradycyjna forma przekazu bajki jaką jest książka, której karty przenoszą nas do krainy baśni. Budynek – Otwarta Księga jest portalem, który prowadzi nas z codzienności do niczym nieograniczonego świata wyobraźni.
Na południe od pawilonu głównego znajduje się strefa druga – biletowana część parku, która jest ogrodzona i niedostępna dla wzroku osób przebywających na zewnątrz. Przestrzeń tej części Akademii Bajki urządzona jest na kształt mitycznego lasu, niemożliwego do przeniknięcia wzrokiem, skrywającego wiele tajemnic, obietnicy wielkiej przygody. Zdecydowaną większość terenu stanowi labirynt, z wydzielonymi podstrefami o różnym charakterze i programie. Podział na strefy tematyczne oraz program części parkowej dobrany jest tak, aby przeprowadzić uczniów Akademii przez wszystkie możliwe typy wątków bajkowych, jakie odnotowali badacze bajek.
Budynek pawilonu głównego
Budynek pawilonu głównego (A) w formie prostopadłościanu, jest jednoprzestrzenną bryłą, w której luźno umieszczono elementy funkcjonalne. Główną przestrzeń na parterze tworzy hol wejściowy z kawiarnią, kasami, za którymi następuje rozdział do poszczególnych stref Ogrodu. Na antresoli zaprojektowano salę wielofunkcyjną, pomieszczenie biurowe, część wypoczynkową a także wyjście do jednej ze stref Ogrodu.
Konstrukcję pawilonu tworzy przekrycie wykonane z dźwigarów z drewna klejonego o rozpiętości ok. 16m wsparte na układzie słupów znajdujących się przy ścianach zewnętrznych. Wnętrze pawilonu jest całkowicie uwolnione od konstrukcji.
Budynek projektuje się w standardzie nisko energetycznym wyposażonym w zielony dach ekstensywny. Na dachu umieszczono ogniwa fotowoltaiczne wspomagające główny układ zasilania budynku. Do zasilenia głównych odbiorów energetycznych budynku przewiduje się zastosowanie pompy ciepła z sondami głębinowymi. Ogrzewanie wewnątrz budynku – płaszczyznowe dostosowane do źródła zasilania. Ściany budynku projektowane jako ściana kurtynowa osłonięta ruchomymi lamelami (schemat poniżej).
Zespół zapleczowy
Trzecią część funkcjonalną terenu opracowania, stanowi część biurowo-gospodarcza z wejściem i wjazdem od ul. Słupskiej. Zlokalizowano tam funkcję gospodarcze, biurowe, zaplecza hotelowego, a także część funkcji edukacyjnych. Istniejące na tym terenie budynki (B i C) zostaną poddane gruntownej modernizacji i uzupełnione nowym budynkiem edukacyjnym (D) w nawiązaniu do historycznego układu zagrody świętokrzyskiej. Budynek B hotelowo-biurowy zostanie poddany termomodernizacji z przebudową. Przebudowa pomieszczeń obejmie wprowadzenie funkcji hotelowej wraz z częścią biurową. Budynek gospodarczy (C) zaprojektowano w obrysie istniejących fundamentów. Budynek edukacyjny (D) usytuowano w bezpośrednim sąsiedztwie projektowanego parku. Wszystkie budynki korespondują z architekturą budynku głównego poprzez swą prostą formę oraz użycie tych samych materiałów wykończeniowych.
Ważnym elementem programowym parku jest zaprojektowany system pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych. Ogniwa fotowoltaiczne umieszczono na dachu budynku, dachach pergoli placu głównego parku i parkingu oraz na drzewach-rzeźbach systemu informacyjno-zadaniowego. Dzięki zastosowaniu tego systemu park będzie mógł być zasilany niezależnie i jego utrzymanie stanie się bardziej ekonomiczne.
Opis założeń scenariusza
Podstawowym założeniem przy tworzeniu kreatywnego programu edukacyjno-kulturalnego parku edukacyjnego „Akademia Bajki” jest stworzenie przestrzeni do nauki przez zabawę. Ważnym założeniem przy formułowaniu scenariusza było znalezienie sposobu na stworzenie komfortowych warunków do zabawy dla dużej grupy użytkowników na stosunkowo małej powierzchni terenu, w tym samym czasie. Odpowiedzią na to jest wydzielenie stref tematycznych z systemem częściowego przestrzennego rozdzielenia poszczególnych stref (tworzenie układów linearnych, rozdzielanie przestrzenne poprzez „ściany” oraz wielopoziomowe nakładanie programu). Przy wydzielaniu w parku stref tematycznych przyjęto metodę porządkowania materiału bajkowego, opartą o systematykę opracowaną przez Juliana Krzyżanowskiego, wybitnego historyka literatury polskiej, edytora i redaktora oraz teoretyka folkloru. Uczony ten tworząc ww. systematykę oparł ją na metodzie Aarnego-Thompsona. Metoda Aarnego-Thompsona jest metodą uniwersalną, dającą się równie dobrze zastosować do bajki łacińskiej średniowiecza, do bajki hinduskiej, starożytnej czy nowożytnej, jak również do dzisiejszej bajki europejskiej, azjatyckiej czy afrykańskiej. Przyjęcie takiego sposobu podziału bajek będzie zrozumiałe za równo dla Polaków jak i turystów z całego świata.
Krzyżanowski w opracowaniu „Polska bajka ludowa w układzie systematycznym” podzielił wątki bajkowe na pięć głównych grup: I. Bajki zwierzęce; II. Baśnie, legendy i nowele – w tym podgrupy: baśnie magiczne; legendy (bajki religijne); nowele (bajki o niezwykłych przygodach); bajki o głupim (oszukanym) potworze; III. Kawały i anegdoty; IV. Bajki ajtiologiczne oraz V. Opowieści wierzeniowe i podania.
W projekcie oraz w scenariuszu programu parku „Akademia Bajki” zarysowano wizję akademii, opartą o podział tematyczny na wyżej wymienione grupy i podgrupy wątków bajkowych. W każdej ze stref tematycznych, użytkownik napotka na scenerię, dającą możliwość różnorakiej interpretacji, inspirującą do różnych aktywności (kreacja, percepcja natury, kultury, ruch) i pobudzającą do uruchomienia wyobraźni. Poprzez ww. strefy poprowadzono główne ścieżki tematyczne, które będą miały na celu zaprezentowanie najciekawszych gatunków polskich opowieści ludowych, ich poetyki, struktur fabularnych, typowych postaci, motywów i odmian regionalnych.
Szczegółowy program Akademii Bajki został tak skonstruowany, aby odwiedzający park – poprzez inspirujące otoczenie, ale też poprzez zadania (gry terenowe), które po drodze napotkają, przeżyli swoje własne przygody, nawiązujące do wątków bajkowych.
W celu wprowadzenia jak najszerszej możliwości wykorzystania przestrzeni parku na polu edukacji, starano się wypracować uniwersalny model przestrzeni, inspirującej do wielu aktywności. Przyjęliśmy założenie, że w parku kształtujemy przestrzenie do zabawy, nawiązujące formą do charakteru światów, miejsc, w których poruszali się bohaterowie z poszczególnych grup i podgrup wątków bajkowych, a nie odwzorowujemy postaci bajkowych oraz obiektów wyjętych z konkretnych bajek.
Układ funkcjonalno-przestrzenny oraz sceneria parku Akademia Bajki pozwoli na zastosowanie w nim nieskończenie wielu scenariuszy zajęć edukacyjnych. Poprzez sekwencję zdarzeń wynikających ze scenariusza zajęć w strefach poszczególnych grup wątków bajkowych, uczestnicy będą gromadzić doświadczenia i wiedzę, która pozwoli im samodzielnie wyciągnąć wnioski. W ten sposób morały i przesłania płynące z literatury dziecięcej będą w naturalny sposób przybliżane uczniom Akademii Bajki.
Ważnym elementem wyróżniającym park jest wprowadzenie do Akademii Bajki multimedialnego systemu informacyjno-zadaniowego, dającego bogatą gamę zastosowań, m.in. organizującego czas i program wizyty w parku (nawigacja po parku, gry terenowe, itp.), równocześnie umożliwiającego kierowanie i zarządzanie ruchem na terenie Akademii.
Sceneria parku oraz elementy programowe – poprzez wielorakość jej interpretacji oraz uniwersalność – będą służyły przez lata. Interaktywność części wyposażenia pozwoli na zmienność repertuaru (inne obrazy, dźwięki, efekty…). Zmienność oferty parku zapewniona zostanie także poprzez stworzenie dogodnej przestrzeni do działań tymczasowych (instalacje artystyczne, wystawy, przedstawienia, itp.)
Dużą wagę przykładamy także do możliwości kreowania parku przez jej użytkowników. Ruchome elementy scenerii pozwolą na zmienianie jej koloru i formy – pozostawianie po sobie tymczasowego „śladu”.
Możliwe jest zwiedzanie indywidualne, grupowe i rodzinne. Nie ma potrzeby zatrudniania dodatkowej osoby-przewodnika dla grup, gdyż poruszanie się po parku nawigowane jest poprzez system informacyjno-zadaniowy obejmujący cały teren Akademii.